Beyin ve sinir cerrahisi, nörocerrahi ya da nöroşirürji santral (merkezi) ve periferik sinir sistemi hastalıklarında cerrahi müdahale yoluyla tedavisini yapan tıbbi uzmanlık dalıdır. Bu dalda uzmanlık alan tıp doktorlarına nöroşirürjiyen/nörocerrah denmektedir. Bu uzmanlık eğitiminin sonrasında üst ihtisas dalları olarak spinal, fonksiyonel, vasküler, pediatrik, onkolojik nöroşirürji (tümör cerrahisi) gibi dalları da vardır. Beyin damar hastalıkları (beyin damarı anevrizmaları, arterio-venöz malformasyonlar, karotis stenozu, beyin kanamaları, beyin damar tıkanıklıkları) endovasküler yani girişimsel nöroradyoloji ve mikroşirürjikal cerrahi yöntemlerle tedavi edilir. Hem erişkinlerde hem de çocukluk çağı beyin ve sinir tümörlerinde mikrocerrahi ve endoskopik tekniklerle cerrahi girişim uygulanmaktadır. Özellikle hipofiz tümörleri başta olmak üzere kafa kaidesi tümörlerinde de ameliyatlar cerrahi ekip içinde yer alan KBB uzmanının katılımı ile gerçekleştirilir. Omurganın; kaza ve yaralanmalar gibi travmatik, omurilik kanalı daralması ve belde kayma gibi yaşlılık süreci ortaya çıkan ayrıca doğumsal hastalıklarında cerrahi girişim uygulanır. Bel ve boyun fıtığı gibi hastalıklar beyin ve sinir cerrahları tarafından tedavi edilir. Bel fıtığı, boyun fıtığı ve omurgaya yapılan sağlamlaştırma (enstrumentasyon) ameliyatlarının mikroşirürjikal ve endoskopik cerrahi yöntemlerle uygulanır. Minimal invaziv ağrı girişimleri için uygulanan radyolojik girişimsel tedaviler de uygulanabilir. Doğumsal ve sonradan kazanılan kafa ve omurga hastalıklar arasında tümörler, damar hastalıkları, kafa içinde beyin suyu toplanması olarak tanımlanan hidrosefali ve özellikle yenidoğan döneminde daha sık karşılaşılan “spinal disrafizm” yani bel açıklığı bulunur. Kafa travması olan hastalara vakit kaybedilmeden acil girişimler uygulanır. Ayrıca eş zamanlı olarak fizik tedavi ve rehabilitasyon programlarına yönlendirilirler. Çeşitli kazalara bağlı olarak gelişebilen her türlü travmanın (kafa travması, omurga travması vs.) hızlı tanı, teşhis ve bakımı acil servis ve yoğun bakım ünitesi ile birlikte 24 saat boyunca koordineli çalışan beyin, omurilik ve sinir cerrahisi ekibi tarafından gerçekleştirilir. Parkinson ve benzeri istemsiz hareket bozuklukları gibi yaşam kalitesini düşüren hastalıklarda, özellikle beyin pili uygulaması yapılır. Doğumsal nedenlerle ya da ağır kafa travması sonucu sonradan ortaya çıkan spastisitenin tedavisi “selektif dorsal rizotomi” ya da “baklofen pompası yerleştirilmesi” ameliyatları ile gerçekleştirilir. İlaç tedavisi ile başarı sağlanamayan epilepsi yani sara hastalığı durumlarında epilepsi cerrahisi uygulanır. Tüm fonksiyonel hastalıklar için cerrahi tedavinin gerekliliği ya da faydalı olup olmayacağı konusunda nörolog, psikiyatrist ve fizik tedavi uzmanlarının katılımı ile oluşturulmuş olan çalışma grubu gerekli değerlendirmeleri yaparak karar verir.

Nöronavigasyon: Beyin, omurilik ve sinir cerrahisinde ameliyatlar 3 boyutlu görüntüleme imkanı sağlayan nöronavigasyon sistemi ile yapılmaktadır. Bu yöntem , beyin tümör biyopsisi ve ameliyatlarında, omurga ve omurilik cerrahisi ile Parkinson cerrahisinde kullanılmaktadır.

Bu sistem içerisinde hastanın ameliyat öncesi veya ameliyat esnasında alınan görüntülerinin, cerrahi sırasında kullanılmasına “nöronavigasyon” adı verilir. Bu yöntemde, ameliyat öncesinde hastanın MR’ı çekilir ve nöronavigasyon cihazına aktarılır. Hastanın MR’ından elde edilen anatomik ya da fizyolojik görüntü ameliyat esnasında kullanılabilir. Böylece ameliyat esnasında gerçek zamanlı nöronavigasyonla hastanın beynindeki ya da omuriliğindeki çeşitli risk bölgeleri görülebilir ve ona göre planlama yapılır. Beyin ve omurgada hedeflenen alana yüksek doğruluk derecesiyle yaklaşım sağlayan bu teknoloji, operasyon sırasında sağlıklı dokuda oluşabilecek zararı en aza indirmektedir.

Nöromonitorizasyon: Beynin hassas bölgesine yerleşmiş tümörlerde, anevrizma veya AVM cerrahisinde, omurilik tümörlerinde ve skolyoz gibi hassas omurga cerrahisinde nöroloji doktoru tarafından hasta uyutulduktan sonra ameliyat öncesi hastanın yüzüne, kol ve bacaklarına yerleştirilen elektrotlardan ameliyat boyunca sinyal alınır. Sinyalde düşme olduğunda hassas bölgede olduğu uyarısı verilerek cerrah bilgilendirilir. Bu sayede ameliyat sonrasında oluşabilecek yüz, kol ya da bacak felci riski büyük oranda azaltılır.